folkens, no nærmar festivalen seg med stormskritt! til no har eg sydd ny sommarkofte, ordna og sydd pynt til backstageområdet i tillegg til å lage blåbærsyltetøy med sjølvplukka bær til veggisartistane våre. det siste eg må gjere, er å øve på dansestega. det har kanskje du også gløymt av? ingen fare. leroy er her for å hjelpe. lær deg «spela pingis», «rasta hunden» eller «tsjernobylbarnen» før det er for seint.
sjåast på sletta!
foto: marius langstrand
teikn på at márkomeannu nærmar seg:
1. SK2013 betyr ikkje lengre sommerkroppen2013, men sommarkofta2013
2. eg sjekkar langtidsvarselet hyppig for å sjå korleis vêrutsiktene er
3. e-post-innboksen min fyller seg opp med 14 mailar på ein time, og alle handlar om markedsbodar og selgjarar
4. eg møter produsent ellen på kafé i harstad og ho gjer meg produksjonsplanar og informasjon om ansvaret mitt
5. eg tenker ut snedige og smarte og velovervegde ting eg kan seie til favorittartistane mine om eg møter dei (og stresser for at eg sekkert berre kjem til å stotre fram «eh æ like musikken din skikkelig godt» uansett)
6. mimrar tilbake til fjoråret og prøvar å hugse om det var redbull eller trippel espresso iskaffe som funka best for å halde meg vaken heile natta
7. márkomeannu-plakatar ser eg overalt – på eide handel i tromsø, på ein nedlagt butikk i bjerkvik, ved mor mi sin jobb i harstad, i leiligheita vi bur i
8. eg tenker på (/fantaserer om) reinburgeren frå grillen i tide og utide (men finst det eigentleg «utide» for å tenke på (les: fantasere om) reinburger?)
9. årets márkomeannu-artistar blir stadig oftare spelt på spotify, wimp og youtube. eg skal vere klar for nokre herlege konsertar! dessverre er ikkje alle årets artistar å finne på desse tenestane, men fleire artistar som tidlegare har stått på scena vår finst på spotify. derfor har eg laga ei speleliste, som du også kan få abonnere på, så du er klar for festivalstart! den kan du høyre mens du syr sommarkofta di, når du sitt på jobb og teller dagar til du endeleg får ferie, når du sitt i bilen på veg til márkomeannu eller kanskje når du skal trekke til deg beibs eller boyz på festivalcampen?
her er ho i alle fall: festiválailbmi / festivalstemning
Av og til er det dei små orda som betyr noko. Dei små orda og alt som ligg bak, dei små orda som sender deg ut i ei verd av assosiasjonar, samanhengar og tolkingar. Bak ordet «same» ligg det sikkert hundrevis av nye ord, avhengig av kven du spør. Bak ordet «feminisme» ligg det nok vel så mange. Spør du meg kva feminisme er, er svaret det som blir skissert i bildet over: Feminism is cool – feminisme er kult. Slik har det vore sidan eg var omtrent elleve og las boka «Halve himmelen er vår», ein slags feministisk guide til korleis vere ung jente i ein til tider trøblate verd. Verdt å lese for alle som lurer på korfor likestilling er viktig, og for alle som treng å forstå at å vere feminist ikkje betyr at nokon skal ha fleire rettar enn andre, berre at ein skal ha akkurat dei same, uansett kva for eit kjønn ein er.
Årets Márkomeannu-plakat får feministen i meg til å juble av glede. Jenta på plakaten er sterk, ho rullar opp ermet, ho seier «det her klarar vi» og «vi er på same lag». Ho viser koftekledde musklar og er fandenivoldsk og er slik eg vil vere. Ho er ei eg vil identifisere meg med. Ho er den samiske feministen. Men på Márkomeannu finn du ikkje berre denne kule plakatdama, du finn også dei tøffe chicksa nedanfor.
Foto: Monika Olsby
Elise og Monika er dei kulaste ungdommane eg veit om. Dei er tøffare enn toget, dei smilar alltid og er mykje tøffare når det kjem til koftebruk enn eg nokon gong vil bli, og kjem sikkert til å ta over heile Márkomeannu ein vakker dag.
Foto: Marius Langstrand
Lovisa Negga er ein av mine favorittartistar frå Sápmi, ja, kanskje ein av mine favorittar frå uansett kor i verda når eg tenkar meg om, og tok Márkomeannu med storm ifjor. Ei utstråling som ho har på scena skal ein leite lenge etter, i tillegg til at musikken er sjukt kick ass. Dessutan er ho ei aktiv stemme når det kjem til spørsmål om identitet, kjønn og likestilling. Rett og slett ein ekte helt!
Foto: Marita Eilertsen
Og så, mine favorittar. Jenter som dansar fordi dei må, fordi dei ikkje kan vere i ro, fordi det ikkje er eit alternativ å ikkje gjere det. På scena, framfor scena, backstage, i dokø, i grillmatkø, på sletta, i lavvuen, på festival, heime. I kofte, i fleecegenser, i finkjole, i høgtliva jeans. Med venar, med gutar, med hen dei er kär i, eller berre heilt aleine. Fordi hjartet bankar, blodet brusar og fordi halve himmelen er vår, fordi heile dansegolvet er vårt.
sjøl om det er først i dag det skjer, har du byrja lenge før. du har tenkt på kva du skal gjere, kva du skal seie, kven du skal vere saman med. du har lagt planar på facebook for kor du skal ete middag og sjekka nettbanken fleire gonger for å sjekke om du kan drikke øl til maten. du har sjekka «attending»-lista og blitt varm i magen over at du på denne dagen skal spise middag med så mange inn i beinmargen flotte folk.
du har tenkt på kor høgt du skal flire og kor glad du skal vere i magen, tenke på alle somarfuglane som finst der inne den dagen, kor spennande det er, korleis du for ein dag blir ei lita jente, sjølv om du når alt kjem til alt også føler deg ganske vaksen den dagen. du har tatt eit val, sagt «dette er meg, dette er fortida vår, dette er framtida vår, dette er det vi kjem ifrå, dette er det vi skal bli», om ikkje høgt til andre, så i alle fall til deg sjølv. det er eitt år sidan du såg han i auga og sa ja da far din spurte om de hadde fått ein same i familien. det er ikkje meir enn tre månadar sidan du i all offentlegheit uttalte «romsa» feil og du skjemst enno, som eit spark i magen som seier at kanskje høyrer du ikkje til her allikavel.
men i dag skal du høyre til, uansett kva val generasjonane før deg har tatt, uansett kva dei gamle kampsamane seier til deg om uttala di, uansett om du spis reinkjøtt eller indisk, om du er ung eller gamal, frå indre finnmark eller den ytterste ø. du skal slå på nrkp3 og høyre at dei spelar musikken vår, på våre språk, den her gongen fungerte det å aksjonere på internett. og du skal tenke «våre språk», for i dag høyrer du til, det handlar om meir enn berre strømpebuksefarge og å låne sjal frå klassevenninna, det handlar om å strekke ut hendene og føle at nokon tar tak i dei og tar deg til seg og du tenker «det er vi, det er oss».
uansett kor du er i dag, kven du er og kva du gjer med dagen din: lihkku beivviin!
eg har så lenge eg kan hugse vore ei flink jente. å vere ei flink jente er bra, fordi flinke jenter er stort sett snille og greie å ha med å gjere, dei får gode karakterar på skolen og gjer ikkje noko galt så nokon andre ser det. men flinke jenter er liksom litt kjedelege, litt stive, dei er flinke når dei er på skulen og når dei snakkar med gamle damer på butikken, mens dei stjålent ser bort på dei kule jentene som plukkar med seg øl og snus på veg til kassa. flinke jenter vil også vere kule.
og sjølvsagt kan flinke jenter også vere kule, men det er lett å gløyme. flinke jenter kan også bere stein og seie kva som er bra musikk og ta i eit tak. flinke jenter kan også vere med på å lage festival.
på denne bloggen vil vi som skriv gjere det som skal til for å framstille det å arrangere ein festival som eit artig og utfordrande prosjekt – og det er det heilt klart. men når ein skal vere ein del av dei som arrangerer festivalen, gjeld det også å finne sin del i det heile. staben har bruk for ulike ressursar og ressurspersonar, som til dømes ein som er god på økonomi, ein som er god på presse, ein språkkyndig, ein produsent, og så vidare. forskjellige folk er flinke på forskjellige ting. mitt problem har til no vore å prøve å finne ut kva denne flinke jenta er flink til i festivalsamanheng. det nyttar liksom ikkje å ha landsrekord i hurtiglesing frå barneskulen eller gode karakterar i studentweben. det at eg er så og seie praktisk analfabet er heller ikkje noko eg kjem langt med, sjølv om eg kan bere stein, så er det ein del meir enn berre den steinberinga som skal gjerast før vi kan seie klar-ferdig-gå! på festivalområdet.
heldigvis er eg ikkje den einaste ikkje-praktikaren, og heldigvis er eg ærleg om det, og veit sjølv kor eg kjem til kort. og kanskje gjer læring meister, slik at det eg ikkje fikk så godt til i fjor, kan eg kanskje gjere betre i år. for denne flinke jenta har det i alle fall vore ei utfordring å la det eg er flink til ligge igjen heime før festivalarbeidet startar og freiste å finne min plass utan det eg vanlegvis er flink til. også prøver eg heller å vere pittelitt kul jente dei dagane festivalen varar, med vekslande hell.
men det er ikkje heilt sant at eg legg alt eg er flink til igjen heime. eg er nemlig flink til å vere snill og hyggeleg og til å flire skikkeleg høgt utan å vere redd for at nokon andre skal sjå stygt på meg. og nokon må vere flink til det også, ellers blir det ganske smerteleg å vere på festival. Så det er ikkje heilt grått, altså.
kanskje er det du som får sitje i graset og flørte i år? foto: marius langstrand
så er den her igjen. sommaren, som for deg som les, forhåpentlegvis er einstydande med festivalsommaren, ligg framfor dine føter. kanskje er du ein ung og singel same, klar for dra ut for å sjekke kva som finst der ute i sápmi, og da er det berre eitt sted å dra: márkomeannu, såklart. eg skal ikkje døme deg om du er meir interessert i dei fine jentene eller dei kjekke gutane enn musikken som blir spelt på scena. noko av det finaste som finst med heile sommaren er jo å finne ein festivalflørt. og som den gode mor hubro eg er, vil eg gjerne skjenke deg som skal ut på festival tre råd som garantert vil sikre deg festivalflørtings.
råd éin: sjekk ut terrenget!
start med å finne ut kva du vil gå for. ei søt koftekledd jente eller ei tøff ei med luhkka og converse? ein glad gut som dansar eller ein mystisk som røyker bak lydbua? her gjeld det å sjekke ut kva for mulegheiter du har og bruke det for kva det er verdt. så er det berre å legge inn støtet. spør ho søte i kofte om ho vil vere med på «kärleksdisko» eller ta med deg røykeguten på pils og poesi. programmet er din beste ven.
råd to: ha kulturen på di side!
her er det berre fantasien som sett grenser. sy di eiga blingbling-kofte, lag ditt eiget paljettbelte, lær deg å joike, lær deg å danse sydis, du har enno halvanna månad på deg! om du er av den bedagelege typen eller rett og slett ikkje har det i deg å setje igang med desse prosjekta, kan du alltids lære inn nokre ord og frasar som kan bli nyttige. kva med «lean bourre dutnje/lijkkuv dunji/datneste domtoem/eg følar for deg»? det må jo berre bli suksess og napp i snøret av slikt!
råd tre: smil!
dette må vere det mest brukte rådet til single sidan antikken. alle menneske har fått ein gave, og det er munnen. med den kan du spise reinburger og klappekake, du kan synge med på «Kärlek eller innbilning», du kan spørje folka på markedet kva det kostar for silkesjalet, og du kan smile av hjartets lyst! (og om du spelar korta dine rett, kan du nok få bruke munnen til andre ting også, som til dømes klining.) det viktigaste er å ha eit naturleg smil, og bruke det med fornuft. om du går rundt og glisar bredt heile tida, sender du fort ut feil signal og folk kan tru du er ein robot. og kven vil vel kline med ein robot?
se så, no er du rusta! om du brukar disse tre råda, bør du vere så godt som garantert napp. da er det berre for meg å ønske lykke til, og å oppfordre om å bruke hovudet så vel som hjartet i din jakt på årets festivalflørt!
(og dersom ingen av disse råda skulle funke, kan eg gi deg ein siste utveg, som viste seg å vere svært nyttig da mine venninner var på roskilde-festivalen: vel deg ut ei bygd eller ein kommune du veit dei hotte gutane/dei fine jentene kjem ifrå, gå ned på campen og rop ut namnet på bygda eller kommunen. du får garantert napp! eg såg i alle fall ikkje venninnene mine særleg mykje meir den veka roskilde varte etter at dei hadde gått rundt på campen og ropt ut «SORTLAND! SORTLAND!» verdt eit forsøk.)
(koftebagasje som skal med heim til harstad)
17.mai har så lenge eg kan hugse vore ein dag eg har lengta etter og sett fram til. 17.mai har alltid vore ein dag for nye klede. ein dag å vente på, for da skal ein få bruke den nye kjolen, dei nye skoa, den nye jakka. kvar kveld ser du inn i klesskapet ditt for å passe på at den nye kjolen enno heng der, klar til å tas i bruk, kvar morgon veit du at du er ein dag nærmare å kle han på deg. ein 17.mai eg hugsar betre enn alle andre 17.mai-ar, var da eg gjekk i sjuande klasse og for første gong på mange år skulle eg få velje sjølv kva eg skulle ha på meg på norge sin bursdag. åra før hadde eg vassa rundt i korpsdress eller speidaruniform. dette året skulle eg få velje sjølv, og flaks som den tolvårige eg hadde, var det brannskadesalg på SOLO på bysenteret i harstad og eg fikk kjøpe mi første miss sixty-bukse, med visse om at eg ikkje fikk bruke ho før 17.mai. på bilde frå den dagen står eg der i dongeribukse og tøff jakke med flagg i handa med ei mine som ropar ut at eg snart er ferdig på barneskulen. snart ligg verda for mine føter, og på dei føtene sitt eit par skatesko.
og så: 17.mai 2011. eg sit i cuba-parken i oslo og forbannar meg sjølv som ikkje har pynta meg meir på denne dagen eg elskar så mykje. sant nok har eg kledd meg i kjole og pensko, men synet av dei tusen bunadane og draktene og, vips, dei fine, blå aust-finnmark-koftene, får den sekstitalsinspirerte meg til å sjå ut som ein lasaron. og meir enn nokon gong skjønner eg kor lyst eg har på kofte. kor fint det er å pynte seg på den aller finaste måten på ein av dei aller finaste dagane i året. neste 17.mai skal eg ha på meg kofte, koste kva det koste vil.
i motsetjing til mange av dei andre samejentene eg kjenner, har ikkje eg vakse opp i kofte. det finst ikkje barnebilder av meg i kofte, ikkje meg i kofte til konfirmasjonen, smilande under eit tre i takkekortet til fjern slekt, ingen minne om lyden av koftesølv som rislar når eg dansar med han som får magen min til å bli ein stad der sommarfuglar bor. men så, 6.februar i år, var plutseleg eg blitt koftebrukar. i morgon skal kofta nok ein gong på. for andre gong. enno er det heilt nytt. enno er eg ikkje heilt vant. for mange av dei andre samejentene, går det på automatikk når det kjem til kofte, slik ser det ut sett utanifrå. dei festar komagbånda perfekt, har fem ulike sjal å velje mellom, spør seg sjølv om dei skal ha på seg sølja frå konfirmasjonen eller den dei kjøpte på riddu, kler på seg den finaste drakta dei har og viser seg sjølv frå si vakraste side. om eg gjer det rett, skal eg få vere ei av dei.
å bli koftebrukar er ikkje berre å seie til seg sjølv og andre at no er eg meir eller mindre same. å bli koftebrukar er også å plutseleg bry seg om ting eg ikkje trudde eg hadde i meg å bry meg om, og å bruke time etter time på å runde internett på jakt etter søljer, etter sjal, etter inspirasjon, etter nokon som syr. eg har tenkt på kva for strømpebukser eg skal ha til, og om eg skal velje superundertøy, underkjole eller underskjørt. og så vil eg at alt skal vere rett. eit par bunadspoliti i slekta har skremt meg til å tenke at alt må vere rett, etter boka, og om det ikkje er det, blir ein uglesett, det er kroken på døra og melding med heim. dei jentene eg har snakka med dette om, seier at ein ikkje må tenke sånn, at kofta er eit levande plagg, at ein kan gjere akkurat som ein sjølv vil. og kanskje ein dag blir det slik at eg føler meg fri nok til å gjere akkurat som eg sjølv vil, men her og no vil eg berre ha alt rett. å eksperimentere med kofta no, i min spede start, blir litt som å skulle gå til frisøren for å få nokre lyse striper for første gong og så bli fortalt av frisøren at det går an å farge heile håret rosa. ein fin tanke, men kanskje ikkje det ein er klar for der og da.
koftestyret er eit tog som aldri stoppar. det kan aldri bli nok. eg kan ikkje få høyre andre sine meiningar ofte nok, kan ikkje få for mange tips, kan ikkje sy mange nok belte, kan ikkje snakke meg ferdig om fargesamansetningar og frynser. og om eg først har funnet alt som passar til den raude loppa-kofta mi, kan eg ta til å fantasere om sommarkofta eg berre lengtar etter å setje i gang med. om speilfløyelkofta. om prikkekofta. om Den Perfekte Kofta. koftetoget er eit tog som aldri sluttar, men 17.mai-toget er eit tog som skal løysast opp på torget i harstad. folk skal stille seg i gassballongkø, barn skal søle softis på den nye jakka, mødre skal leite etter sonene sine, ektemenn skal ta fram iphonen sin og ringe kona si, og eg, eg skal stå der, koftekledd midt blant alle dei som prøvar å finne kvarandre, og vite at eg har funnet meg sjølv. 17.mai 2012.
GULAK gus buzza? 